Az Gelişmişliğin Nedenleri

1. Geleneksel (Neo Klasik) Yaklaşım

• Sanayileşmiş ülkelerle az gelişmiş ülkeler arasında bir ayrım yapmamakta ve bu ayrımı kabul etmemektedirler.
• Az gelişmiş ülkeler için tüketicilerin fayda, üreticilerin de kar maksimizasyonu varsayımlarının geçerli olduğunu savunurlar.
• Gelişmekte olan ülkelerde de iktisadi davranışlarının belirleyicisi olarak piyasanın temel rol oynadığını ve büyüme ve kalkınmanın piyasa mekanizması tarafından çözümleneceğini savunurlar.
• Az gelişmiş ülkelerin kalkınamamasının nedeni arz ve talepten kaynaklanan yetersizlikler, üretim faktörlerinin organizasyonunda görülen aksamalar, piyasaların küçüklüğü, girişimci noksanlığı, üretim teknolojisinin yetersizliği, maddi ve beşeri sermayedeki yetersizliklerdir.

2. Yapısalcı Yaklaşım

• Az gelişmiş ülkelerde geri kalmanın sermaye darlığına bağlı olduğunu savunmuşlardır. Sermaye darlığının altında yatan etkenleri analiz etmişlerdir.
• Az gelişmiş ülkelerde sınırlı pazarlar sanayileşme sürecine yeterli destek vermemektedir.
• Dış ticarette daha çok tarımsal ürünler ihraç edilirken zaman içerisinde dış ticaret hadleri az gelişmiş ülkeler aleyhine değişecek (Singer-Prebish Tezi) ve gerekli olan sermaye birikimi sağlanamayacaktır.
• Kalkınmanın sağlanabilmesi için devletin rol üstlenmesi ve planlı yatırımların gerekliliği şarttır.

Singer Prebish Tezi: Dış ticaret hadlerinin gelişmekte olan ülkeler aleyhine gelişmiş ülkelerin ise lehine değiştiğinin ifade edildiği yaklaşımdır. Yaklaşıma göre bunun nedenleri gıda malları talebinin azalması, gelişmiş ülkelerin tanım koruması, teknolojiye bağlı yapay üretimler, tarım sektöründe makineleşme ve düşük esneklik olarak ifade edilmektedir.

3. Bağımlılık Yaklaşımı (Neo Marxist Azgelişmişlik)

• Savunucular P. Baran, AG. Frank, S. Amin. A. Emmanuel. G. Kay, I. Wallerstein
• Bu yaklaşım az gelişmişliğin kapitalizm sonucunda oluştuğunu ileri sürer.
• Ülkeleri merkez (kapitalist-sömüren) ve çevre (sömürülen) ülkeler olarak ayıran yaklaşıma göre merkezdeki ülkeler çevre ülkelerin gelişmesini engelleyen hamlelerde bulunarak azgelişmişliğe neden olurlar.
• Bağımlılık yaklaşımına göre az gelişmişlikten kurtulmanın yolu yaratılan artık değerlerin ülke içinde sanayileşme için kullanılması ve devlet kontrolünde bir sanayileşme modelinin benimsenmesidir.

4. Kısır Döngü Teorileri

A. Yoksulluk Kısır Döngüsü Kapalı Çember Teorisi (R. Nurkse)

• Bir ülke fakir olduğu için fakirdir.
• Az gelişmiş ülkelerin kalkınmasının önündeki en büyük engel fakirliğin neden olduğu kısır döngüdür.
• Az gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen gelir düzeyinin düşük olması tasarrufların düşük olmasını beraberinde getirirken gerekli yatırımların yapılamamasına neden olur.
• Düşük yatırım düzeyi düşük verimliliği beraberinde getirirken düşük verimlilik yine düşük gelir düzeyini beraberinde getirecektir. ° Başlangıç noktasına geri dönülmüş ve bu döngüden çıkılamamıştır.

b. Klasik Sınırlı İşbölümü Kısır Döngüsü

Sınırlı işbölümü -> Düşük Verimlilik -> Düşük Karlılık -> Yetersiz Sermaye Birikimi -> Sınırlı Pazar -> Sınırlı İş Bölümü

c. Emek Kısır Döngüsü

Emek Arzı Artışı -> Emek Yoğun Üretim -> Düşük Verimlilik -> Düşük Kar -> Düşük Sermaye Birikimi-> Düşük İstihdam -> Emek Arzı Artışı