Harrod-Domar Büyüme Modeli

İngiliz iktisatçı R.F. Harrod ve Amerikalı iktisatçı E.D. Domar tarafından bağımsız bir şekilde geliştirilen Harrod Domar büyüme modeli tam istihdam düzeyindeki bir ekonomide dengeli büyüme koşulları üzerine yoğunlaşmıştır.

Model sermayef hasıla oranının sabit olduğu varsayımı üzerine inşa edilmiştir. Ayrım modelde hızlandıran tipi bir yatırım fonksiyonu tanımlanırken bu fonksiyondaki arzulanan sermaye hâsıla oranının sabit olduğu kabul edilir.

Modelin üç temel varsayım üzerine inşa edilmiştir,

Sermaye ve emek girdileri kullanılarak tek bir mal üretilir ve bu mal hem tüketim hem de yatırım amacı ile kullanılır. Üretilen malın tüketilmeyen kısmı sermaye stokuna ilave edilir. Bu nedenle modelde tasarruf fonksiyonunun yanında bir yatırım fonksiyonu mevcut değildir.

Üretim sürecinde sermaye ve emek girdilerinin ikamesi mümkün değildir. Modelde Leontief tipi üretim fonksiyonu geçerlidir ve bir birim mal üretimi için sermaye emek oranı sabittir. Modelde teknoloji sabit kabul edilmektedir.

Harrod Damar modelinde planlanan tasarrufun (S) çıktının sabit bir oranı olduğu varsayılır. Ayrıca modelde marjinal ve ortalama tasarruf eğilimleri birbirine eşittir. Tasarruf haddinin s ile gösterildiği durumda (0 <s< 1) tasarruflar aşağıdaki gibi ifade edilir.

S = s. Y

Harrod Domar modelinde emek arzının n gibi sabit hızda büyüdüğü ve n büyüme hızının model dışında belirlendiği yani dışsal olduğu kabul edilir. Ayrıca modelde analizi basitleştirmek adına sermayenin yıpranma payının olmadığı dolayısıyla ekonomideki gayrisafi yatırımların net yatırıma eşit olduğu ve dolayısıyla da sermaye stokunda meydana gelen artışın yatırımlara eşit olduğu kabul adıl r. Bu temel varsayımları doğrultusunda modelde üç büyüme hızı tanımlanır. Bunlar aşağıdaki gibidir.

A. Gerekli Büyüme Hızı: Devletin ve dış ticaretin olmadığı basit bir ekonomide mal piyasasının dengede olması için yatırımların tasarruflara eşit olması gerekir. Bu durumda sermayenin tam olarak kullanılması için sermayenin ve çıktının aynı hızda büyümesi gerekir. Tasarruf yatırım eşitliğinin sermayenin lam kullanılmasıyla birlikte gerçekleşmesini sağlayan çıktı büyüme hızına gerekli büyüme hızı denir. Gerekli büyüme hızı tasarruf haddinin (s), sermaye hâsıla oranına (v) oranlanmasıyla bulunur ve aşağıdaki gibi gösterilir.

G_w =S/V

B. Fiili Büyüme Hızı: Bir ekonomide fiilen gerçekleşen çıktı büyüme hızını ifade eder. Ekonomide hem sermayenin tam kullanımının hem mal piyasasının dengede olabilmesi için fiili büyüme hızının gerekli büyüme hızına eşit olması gerekir.

G_A=G_w=S/V

Modelde tasarruf haddi (s) ve sermaye hâsıla oranı (v) sabit kabul edildiği için gerekli büyüme hızı (s/v) sabittir. Bu nedenle fiili büyüme hızı gerekli büyüme hızına eşit olduğunda çıktı ve sermaye sabit hızda (s/v kadar) büyür. Bir modeldeki değişkenlerin sabit hızda büyükleri duruma durağan durum büyüme dendiği dikkate alınırsa modelde durağan durum büyüme söz konusudur.

Ayrıca modeldeki değişkenlerin aynı sabit hızda büyüdükleri durum dengeli büyüme olarak nitelendirilmektedir. Buna göre Harrod Domar büyüme modelinde fiili büyümenin gerekli büyümeye eşit olduğu durumda ekonomide dengeli büyüme gerçekleşecektir.

C. Doğal Büyüme Hızı: Modelde emeğin n gibi sabit bir hızda büyüdüğü varsayıldığından işgücünün tam kullanılması için hâsılanın aslında n kadar bir hızda büyümesi gerekir. Modelde emeğin tam kullanımını yani emek piyasasında tam istihdamı sağlayan büyüme hızına doğal büyüme hızı (GN) denir.

G_n=n

Harrod Domar modelinde emeğin tam kullanılması yani tam istihdamın sağlanması için çıktının doğal büyüme hızında büyümesi ve fiili büyümenin de doğal büyüme hızına eşit olması gerekir.

G_A=G_n=n  ⇒ S/V= n

Ayrıca modelde fiili büyüme, gerekli büyüme ve doğal büyüme hızlarının birbirine eşit olması (G_A = G_w=G_n) Altın Çağ olarak adlandırılır.

Ancak modelde dengesizlik durumunda bıçak sırtı denen durum ortaya çıkacaktır. Buna göre fiili büyüme hızının, gerekli büyüme hızından büyük olduğu (G_A > G_W) durumda ekonomide enflasyonist süreç gözlenecektir. Diğer taraftan fiili büyüme hızının gerekli büyüme hızından küçük olduğu durumda (G_A < 6_W) ise ekonomide deflasyon ve durgunluk gözlenecektir.