Yoksulluk Tanımları ve Endeksleri

1. Mutlak Yoksulluk: Bir insanını yaşamını sürdürebilecek asgari refah düzeyini elde edemediği yoksulluk türüdür. Mutlak yoksulluk çizgisi minimum gıda harcamaları ve temel ihtiyaçların karşılanamadığı durumda ortaya çıkar.
2. Göreli Yoksulluk: Bir kişinin kendisini biyolojik olarak değil, toplumsal olarak yeniden üretebilmesi için gerekli olan tüketim ve yaşam düzeyinin saptanmasından yola çıkan kavramdır. Buna göre toplumda kabul edilir minimum gelir düzeyinin altında geliri olanlar güreli yoksul olarak tanımlanır.
3. Öznel Yoksulluk: Yoksulluk çizgisinin toplum tarafından belirlendiği durumdur. Toplumda yapılan anketlerle yoksulluk sınırının belirlendiği yoksulluk türüdür.
4. İnsani Yoksulluk: Katlanılabilir bir yaşam için gerekli fırsatlara ve seçeneklere sahip olamamak şeklinde ifade edilen yoksulluk türüdür. Gelirle ilişkilendirilmeyen bu yoksulluk tanımında yoksulluk, sağlık hizmetlerine, temiz su kaynaklarına, eğitim hizmetlerine ve uzun yaşam süresine sahip olunup olunmadığı gibi parametrelerle ölçülür.

YOKSULLUK ENDEKSLERİ

A. Birleşik Yoksulluk Endeksleri

1. İnsani Yoksulluk Endeksi: Birleşmiş Milletler tarafından 1997 yılından itibaren hesaplanan endekstir. Gelişmekte olan ülkeler için şu başlıklarda hesaplama yapılmaktadır.

• 40 yaş altı nüfus yüzdesi
• Okuma yazma bilmeyen nüfus yüzdesi
• Temiz içme suyuna sahip olmayan nüfus yüzdesi
• Temel sağlık hizmetlerinden yoksun nüfus yüzdesi
• 5 yaş altı yeterli beslenmeyen çocuk yüzdesi

2. Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi: Yoksulluğun parasal değer dışında kalan kriterlerinde dikkate alınmasıyla ölçülen yoksulluk endeksidir. Birleşmiş Milletler tarafından 2010 yılında itibaren hesaplanan bu endekste yoksulluk sağlık, eğitim ve yaşam standardı olarak üç boyutta toplanır.

B. Diğer Endeksler

1. Kafa Sayısı Endeksi: Basit ve yoğun kullanılan bir endekstir. Yoksulluk sınırının altındaki nüfusun toplam nüfusa oranı şeklinde hesaplanır. Yoksulluk şiddeti hakkında bilgi vermez.
2. Yoksulluk Açığı Endeksi: Yoksulluk sınırından her yoksulun geliri çıkartılıp, bu gelirlerin toplanarak yoksul kişi sayısına oranlanmasıyla elde edilir.
3. Sen Endeksi: Yoksulluk şiddetini daha iyi yansıtan ve yoksulluk ölçümü hesabına yoksullar arasındaki gelir dağılımını da katan endekstir.
4. Foster-Greer-Thorbecke Endeksi: Toplam yoksulluğun, alt grupların yoksulluk düzeylerinin tartılı ortalaması şeklinde elde edildiği yoksulluk türüdür. Yoksulluğun yoğunluğunu dikkate almaktadır.