Ceza Muhakemesi Hukuku Ders Notu

Ceza Muhakemesine Hakim Olan İlkeler

• Davasız Yargılama olmaz
• Doğrudan doğruyalık-Yüzyüzelik
• Kovuşturma mecburiyeti
• Şüpheden sanık yararlanır ilkesi
• İnsan şeref ve haysiyetine saygı
• Meram anlatma ilkesi
• Kıyas serbestisi
• Derhal uygulanırlık ilkesi

Kavramlar;

Şüpheli; soruşturma evresinde suçu işlediği düşülünendir.

Sanık; kovuşturma evresinde suçu işlediği düşünülendir.

Müdafi; şüpheli ya da sanık avukatıdır

Vekil; mağdurun avukatı

Kovuşturma Evresi; duruşma hazırlığı, duruşma, hüküm ve olağan kanun yollarını içerir.

İfade alma;şüphelinin soruşturma evresinde dinlenmesidir.

Sorgu; sanığın kovuşturma aşamasında dinlenmesi

Malen Sorumlu; Dava sonucunda maddi sorumluluk taşıyanlar.

Suçüstü; failin fiili işlediği anda yakalanmasıdır.

Toplu suç; en az 3 kişiden oluşur.

katılan: suçtan zarar görendir.

Muhakeme Engelleri

• Şikayetin yapılmamış veya geri alınmamış olması
• iznin verilmemiş olması
• İstemin gerçekleşmemiş olması
• Ön ödeme yapılmış olması
• Uzlaşmanın sağlanmış olması
• Derdestlik
• Hükmün verilmiş olması
• Ölüm- Zamanaşımı-Af

Soruşturma evresinde muhakeme engeli varsa savcı tarafından takipsizlik kararı verilir.  Yargılama aşamasında muhakeme engeli olursa mahkeme davanın düşmesine karar verir. Muhakeme engelinin kalkma durumu varsa mahkeme muhakemeyi yani yargılama sürecini durdurur.

Ceza Muhakemesinde Görev ve yetki

Genel görevli mahkemeler ve Özel görevli ceza mahkemeleri olarak ikiye ayrılır. Genel görevli mahkemelerde suçun cezasının üst sınırı 10 yıl ve üstüyse ağır ceza mahkemesi, 10 yılın altındaysa Asliye Ceza mahkemesi görevlidir. Özel görevli ceza mahkemesi ise; yüce divan, askeri ceza mahkemesi ve çocuk mahkemesi olarak üçe ayrılır.

Görevsizlik Kararı; görevsizlik kararını hakim resen verir ve işi görevli mahkemeye gönderir. Duruşmada aşağı görevli mahkemeye dosya gönderme yasağı vardır. Üst mahkemeye ise en geç duruşma başlayana kadar gönderilir.

Bağlantılı Davalar; Bir kişi aynı olayda birden fazla suçtan sanık olursa (suçluyu kayırma, suç delillerini yok etme gibi) savcının talebiyle dosya birleştirilir. Üst mahkemede dava görülmeye devam eder.

Yetki (Yer İtibariyle Yetki)

Kural; suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir.

Teşebbüs; Yetki son icra hareketinin gerçekleştiği yerdedir.

Kesintisiz suç; yetki kesintinin gerçekleştiği yerdedir.

Mağdur suçun işlendiği yer dışında tutuklu veya hükümlü ise mağdurun bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. ülke dışında Türk bayrağını taşıyan  Deniz, hava ve demiryolu taşıtlarında işlenen suçlarda Türkiye’de ilk durdukları yer mahkemesi yetkilidir.

Ülke içinde gemi veya hava taşıtlarında işlenen suçlarda, ilk durdukları yer mahkemesi yetkilidir. Yetkili mahkeme belirlenemiyor ve mülkilik ilkesi uygulanamıyorsa; failin yakalandığı yer, fail yakalanmazsa failin yerleşim yerinde dava açılır. Yerleşim yeri de yoksa en son adresidir. En son adresi de yoksa ilk usul işlemi yapılan mahkeme yer mahkemesidir.

Yabancı Ülkede İşlenen Suçlarda Yetki;

• Şüpheli/sanığın yakalandığı yer
• Şüpheli/sanığın yerleşim yeri
• Şüpheli/sanığın en son adresi
• Adalet bakanının talebiyle Yargıtay yetkili mahkemesi belirler.

Yetkinin İstisnaları

Mahkeme naklinin sebepleri

• Hukuki ve fiili sebepler durumunda yeni yetkili mahkemeyi üst mahkeme belirler.
• Afet durumunda; yetkili mahkemeyi Adalet bakanı belirler.
• Kamu güvenliği söz konusu olduğunda; Adalet bakanının talebiyle yargıtay yeni mahkeme belirler.

İstinabe; hakimin bir takım işlemler konusunda başka yer mahkemesine yetkili kılması.

Bağlantı durumunda; Bağlantılı davalarda savcının talebiyle dosya birleştirilir ve dava ağır ceza gerektiren mahkemesinin bulunduğu yerde görülür.

Hakimin davaya Bakmaması veya Reddi

• Hakimin; şüpheli, sanık veya mağdura yakınlığı
• Evlilik vesayet kayyımlık
• Altsoy, üstsoy
• Evlatlık bağı varsa hakimlik yapamaz
• 3. dereceye kadar kan hısımları durumunda davaya bakamaz.
• 2. dereceye kadar kayın hısımlığına bakamaz.

Hakimin Davaya katılamayacağı Durumlar

• Hükme katılma- Hükmü veren hakimin temyiz davasına o davada katılamaması
• Soruçturmada savcı gibi davrandıysa

Not; hakim nişanlısının davasına bakabilir.

Suçtan kendisi zarar gördüyse, aynı davada savcı, adli kolluk, müdafi,vekil, şüpheli olmuşsa; aynı davada tanık ve bilirkişi olmuşsa hakimlik yapamaz.

Hakimin Reddi

Süre, red talebi sorgu başlayıncaya kadar yapılmalıdır. Fakat red talebi sonradan ortaya çıkmışsa (yakın arkadaşı vs) red talebi 7 gün için yapılmalıdır.

Usul; dilekçe ile red başvurusu yapılır. fakat duruşma aşamasında ise sözlüde yapılabilir.

İnceleme; incelemeyi üst mahkeme yapar. hakimin reddedilmesini gerektiren sebep var mı, yok mu incelenir ve sırasıyla şunlara bakılır. Sebep duruşmayı uzatmak içinse 500-5000 TL arasında para cezası verilir.

Delil (İlkeler)

• Delil sınırlaması yoktur. Her şey delil olabilir. fakat;
• delil gerçekçi ve akılcı olmalı
• Delil olayı temsil etmeli
• Delil ispata yardımcı olmalı
• Delil müşterek olmalı
• Hukuka uygun yöntemlerle elde edilmeli
• Deliller hakimi bağlamaz; aksine hüküm verilebilir

Zorunlu Müdafilik Gerektiren Haller

• Şüpheli ya da sanık çocuksa
• Kendini anlatacak kadar malülsa
• şüpheli ya da sanık sağır ve dilsizse
• Alt sınırı 5 yıldan fazla mahkumiyet gerektiriyorsa
• Şüpheli ya da sanığın tutuklanması istenmişse
• Şüpheli ya da sanık gözlem altına alınmışsa
• Duruşma yapılan hallerde sanık kaçaksa

Not; Müdafi ile sanık arasındaki yazışmalar denetlenemez. Sanık dinlenilmeyecek bir ortamda müdafi ile görüşme talep edebilir.

Tanığın Şüpheli veya Sanık ile yakınlık Sebebiyle Çekinmesi

• Nişanlısı
• Eşi
• Altsoy-Üstsoy
• 3. derece kan hısımları
• 2. dereceye kadar kayın hısımları
• Evlatlık bağı

Çekinme hakkına sahip tanık bunu yargılamanın her aşamasında yapabilir.

Meslekleri Sebebiyle Tanıklıktan Çekilebilecekler

• Hekimler ve bunlara yardımcı tüm tıp meslek mensupları
• Avukatlar, stajyerleri ve yardımcıları
• Mali müşavir ve noterler

Avukat stajyer ve yardımcıları ilgili rıza gösterse dahi tanıklıktan çekilebilir. Diğerleri ilgili rıza gösterirse tanıklık yapmak zorundadır.

Tanığın yenim etmesi zorunludur. Aksi halde 3 ay disiplin hapsi verilir. Fakat; 15 yaşını doldurmamış, temyiz kudreti bulunmayan, iştirak, yardım etme konumu durumunda yemin etmesine gerek yoktur. Kişi tanıklıktan çekinme hakkına sahipse yemin etmeme hakkına da sahiptir.

Mağdurun Beyanı

Mağdurun sahip Olduğu Haklar

Soruşturma Evresinde; Delillerin toplanmasını isteme, belge isteme, vekil aracılığıyla soruşturma belgelerini isteme, kovuşturmaya yer olmadığı kararı çıkarsa mağdur itiraz edebilir.

Kovuşturma Evresinde; Duruşmadan haberdar edilme, kamu davasına katılma, vekil aracılığıyla belgelerden örnek isteme, tanıkların mahkemeye çağrılmasını isteme hakkına sahiptir.

Koruma Tedbirleri

• Yakalama ve gözaltı
• Zorla getirme
• Tutuklama
• Adli kontrol
• Arama ve el koyma
• Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi
• Gizli soruşturmacı
• Teknik araçlarla izleme

Gözaltı

Süre CMK’da 24 saat Anayasada 48 saattir. Toplu işlenen suçlarda gözaltı süresi 4 gündür. Gözaltı kararına karşı; yakalanan kişi, müdafi, kanuni temsilci, eşi, 1. veya 2 derece kan hısımı sulh ceza hakimine başvurabilir.

Suçüstü halinde çocuklara karşı işlenen şikayete tabi suçlarda şüphelinin yakalanması için şikayetin gerçekleşmesi şart değildir.

Tutuklama

Somut delil varsa tutuklama yapılır. Şüphe ve olguya bakılmaz. Zorunlu olan durumlarda ve sadece hakim kararıyla karar alınır. Tutuklama nedenleri;

• Kaçma ihtimali varsa
• Somut delil varsa
• Delil Karatma ihtimali varsa
• Mağdura ya da tanıklara baskı yapma ihtimali varsa

Tutuklama Kararı Verilmeyecek Haller

• Adli para cezası gerektirecek bir suçsa
• işin önemi tutuklamayı gerekli kılmıyorsa
• 2 yıldan az mahkumiyet gerektiren bir suçsa
• Adli kontrol ile amaca ulaşılabiliyorsa

Tutuklama Kararını Kimler Verebilir?

Soruşturma Aşamasında; Cumhuriyet savcısı talebiyle sulh ceza hakimi

kovuşturma Aşamasında; Re’sen veya Cumhuriyet savcısı talebiyle mahkeme karar verebilir.