İlamsız icra, genel haciz yoluyla takip, kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takip ve kiralanan taşınmazların tahliyesi şeklinde üçe ayrılmaktadır. Diğer takip yollarında ise, o takip yollarına ilişkin özellikleri ortaya koyan hükümlere yer verilmiştir; bunun dışında kural olarak genel haciz yoluna ilişkin hükümler doğrudan ya da kıyasen uygulama alanı bulmaktadır.

Genel Haciz Yoluyla Takip

Genel haciz yoluyla takip sadece para ve teminat alacakları için öngörülmüştür. Ancak para alacağı bir kambiyo senedine bağlanmışsa, bu durumda kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip yapılabilir. Ayrıca, genel haciz yoluyla takip yapabilmek için alacağın rehinle de temin edilmemiş olması gerekmektedir. Alacağı rehinle temin edilmiş bir alacaklı kural olarak genel haciz yoluyla takibe başvuramaz. Bu kural kısaca, önce rehine başvuru zorunluluğu şeklinde ifade edilmektedir. Ancak, rehin tutarı borcu ödemeye yetmezse genel haciz yoluyla takip yapılabilir.

Rehinle temin edilmemiş olan bir para ya da teminat alacağı için, bu alacağın bir senede bağlanıp bağlanmadığına, kaynağına ve hukuki sebebine bakılmaksızın genel haciz yoluyla takip yoluna başvurulabilir.

Özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan para alacakları için genel haciz yoluyla takip yapılabilir. Burada paradan maksat kural olarak tedavülde olan Türk parasıdır. Ancak, alacak yabancı para alacağı ise, hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiği belirtilerek yabancı para üzerinden de takip yapılabilir.

Altın para herhangi bir kıymetli mal hükmünde olduğundan, bu alacaklar için genel haciz yoluyla takip yapılamaz, ilamlı icra yoluna başvurmak gerekir. Para alacakları dışında, bir hukuki ilişkiden dolayı teminat gösterme borcu altına giren teminat borçlusu, bu teminatı göstermezse, alacaklı, borçluyu teminat göstermeye zorlamak için yine genel haciz yoluyla takip yapar.

Not: Genel haciz yoluyla takip, alacaklının icra dairesine vereceği takip talebi ile başlar ve bu takip talebi üzerine icra dairesi borçluya bir ödeme emri gönderir. Borçlu, takibe (ödeme emrine) itiraz eder ve itirazı haklı bulunursa, takip bu aşamada sona erer. Borçlu, ödeme emrine süresi içinde itiraz etmez veya itiraz edip de itirazı hükümden düşürülürse, takip kesinleşir. Takip kesinleşmesine rağmen borçlu borcunu ödemezse, borçlunun borcunu ödemeye yetecek malları alacaklının talebi ile haczedilir, yine alacaklının talebi ile satılır ve alacaklının alacağı ödenir. Alacaklı borçlunun yeterli mal varlığı olmadığından alacağını elde edemezse, alacaklıya bir aciz belgesi verilir.

Görev ve Yetki İlamsız icra takibi icra dairesinden yapılır. Bu konuda görevli icra mercii icra dairesidir. Yetkili icra dairesi ise istisnai haller saklı kalmak üzere borçlunun yerleşim yerinde ki icra dairesidir. (Ancak icra dairesinin yetkisi “kamu düzenine ilişkin olmadığından” taraflar farklı bir icra dairesini de yetkili kılabilirler.)

Yetkisiz icra dairesinde takibin başlatılması durumunda ”icra dairesi bu durumu kendiliğinden dikkate almaz.” Bu durumda borçlunun “yetkisizlik itirazında” bulunması gerekir.

Örnek: Ankara’da ikamet eden (A), Erzurum’da ikamet eden (B)’ye 100,000 TL borç vermiş ve (B) bu borcu ödememişse (A) Erzurum icra dairesinde takipte bulunmalıdır. Bunun yerine (A) bunu yapmak yerine Ankara icra dairesinde takip başlatmışsa bu durumda Ankara icra dairesi yetkisiz icra dairesidir. (B) bu yetkisizlik durumunu ileri sürmezse takip devam edecektir, Not 1: Alacaklı eğer yerleşim yerini göstermemiş ise takibin açıldığı icra dairesinin bulunduğu yeri alacaklının yerleşim yeri olarak kabul edilir.

Not 1: Alacaklı eğer yerleşim yerini göstermemiş ise takibin açıldığı icra dairesinin bulunduğu yeri alacaklının yerleşim yeri olarak kabul edilir.

Not 2: Alacaklı seçmiş olduğu takip yollarını takibin devamında bir defaya mahsus olmak üzere değiştirebilir. Bu değişiklik için kendisinden yeniden harç alınmaz.

B-Takip Talebi

Alacaklı, takip talebini yetkili icra dairesine yazılı veya sözlü olarak yapar. Ancak takip talebi için Kanuna ve Yönetmeliğe uygun basılı örnekler kullanılmakta ve bu örneklerin doldurulması suretiyle takip yapılmaktadır. Takip talebi belirli şekil şartlarına tabi ve belirli bilgileri içermesi gereken bir belgedir.

Takip talebini alan icra müdürü bu talebi sadece ve sadece şekil şartlarının tamam olup olmadığı konusunda inceler. Bir başka ifade ile icra müdürü yetkiye, borcun kaynağının var olun olmadığına. Hukuki olup olmadığına dair araştırma yapamayacaktır.

Takip talebinde bulunması gerekenler şunlardır:

• Alacaklı ve borçlunun kimliği ile adresi, ayrıca vergi kimlik numarası (alacaklı borçlunun vergi kimlik numarasını biliyorsa borçlunun vergi kimlik numarasını yazacaktır),
• Alacağın Türk parası ile tutarı ve faizli alacaklarda faizin başladığı tarih ve oranı, alacak yabancı para ise alacağın hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiği ve faizi, ‘
• Alacak bir senede dayanıyorsa senet, yoksa borcun sebebi,
• Seçilen takip yolu takip talebinde gösterilir.

Yabancı para alacaklısı takip yaparken, takip talebinde bu yabancı para alacağını Türk parasına çevirmek zorundadır.

Alacaklı birden fazla borçlu için takip yapıyorsa, bunların hepsi için tek takip talebi hazırlayabilir, ancak borçluların takip talebinde ayrı ayrı belirtilmesi gerekir. Aynı şekilde bir borçludan birden fazla alacağı olan alacaklı, bu alacaklarını ayrı ayrı belirterek tek bir takip talebinde isteyebilir. Alacaklı yabancı bir ülkede oturuyorsa, Türkiye’de bir adres göstermelidir, aksi takdirde icra dairesinin bulunduğu yer yerleşim yeri sayılır.

Takip konusu alacak bir belgeye dayanmıyorsa, sadece borcun sebebi gösterilir. Alacak senede dayanıyorsa, bu durumda, senedin aslının veya onaylı bir örneğinin takip talebi ile birlikte verilmesi gerekir.

NOT: Para ve teminat alacakları dışındaki alacaklar için ilamsız icra yoluyla, dolayısıyla genel haciz yoluyla takip yapılamaz. Bu alacaklar için ilamlı icra yoluyla takip yapmak gerekir.

C-Ödeme Emri

Ödeme emri icra müdürlüğü tarafından 3 gün içinde gönderilir. Ödeme emri icra takip işlemleri arasındaki ilk işlemdir. İcra müdürünün alacağın varlığını, vadesinin gelip gelmediğini, borcun zamanaşımına uğrayıp uğramadığını inceleme yetkisi yoktur.

Ödeme Emrinin Kesinleşmesi: Borçlu gönderilen ödeme emrini aldığı tarihten itibaren 7 gün içerisinde itiraz etmez-ise takip kesinleşir. Takibe itiraz etmeyen borçlunun borcunu ödememesi durumunda, yedi günlük itiraz süresi içinde mal beyanında bulunması gerekir. Süresinde itiraz ederse takip kendiliğinden durur.

Ödeme Emrinde Bulunması Gereken Hususlar:

• Takip talebinde yer alan kayıtların TAMAMI
• Borcun 7 gün içerisinde ödenmesi gerektiği ihtarı (bu süre tebliğinden itibaren başlar)
• Bu süre içerisinde yetkiye itiraz edebileceği
• Bu süre içerisinde borca, imzaya veya her ikisine birden itiraz edebileceği
• Bu süre içerisinde mal beyanında bulunması gerektiği aksi takdirde mal beyanında bulununcaya kadar hapisle tazyik olunacağı
• İtiraz etmez, borcu da ödemez ise takibin bu süre sonunda kesinleşeceği ve cebri icraya devam olunacağı