IS-LM Politikasında Para ve Maliye Politikaları

Para Politikası

Merkez bankası para politikasını, çoğunlukla açık piyasa işlemleri aracılığıyla yürütür. Merkez bankası para karşılığında tahvil satın alıp piyasadaki para stokunu arttırır ya da tahvil satıp para stokunu azaltır. Merkez bankasının toplam talebi ve bu yolla gelir düzeyini arttırmak ya da işsizliği azaltmak için para arzını arttırmasına genişletici para politikası denir. Diğer taraftan toplam talebi kısıp, enflasyonun önlenmesi amacıyla para arzının azaltılmasına da daraltıcı para politikası denir.

Para arzı değişikliğinin faiz oranlarını ve dolayısıyla faiz oranlarının da yatırımları ne kadar etkileyebileceği bu politikanın etkili olması açısından çok önemlidir. Para politikası da bu etkinin derecesini gösterir.

Para Politikasında Sorunlar

Likidite etkisi: Başlangıçta dengede olan ekonomide para arzının artması tahvile olan talebi arttırırken tahvil fiyatlarının yükselmesine ve buna bağlı olarak faiz oranının düşmesine neden olur. Para arzı artışının faiz oranlarının düşmesi şeklinde yarattığı bu etkiye likidite etkisi denir.

Hasıla Etkisi: Para arzı artışını faiz oranlarını düşürmesiyle ekonomide yatırım harcamalarının artmasına ve bunula gelir düzeyini arttırmasına neden olan etkiye hasıla etkisi denir.

Para Politikasının Etkinliği

• IS eğrisi yatıklaştıkça uygulanan genişletici para politikalarının etkinliği artar. (Çarpan değerinin büyümesi ve yatırımların faize duyarlılığının artması.)
• LM eğrisi dikleştikçe para politikası etkinliği artar.

Para Politikasının Tam Etkin Olduğu Durumlar

İlk grafik yatırımların faize sonsuz duyarlı olduğu durumdur. İkinci grafik ise para talebinin faize duyarsız olduğu durumdur. Klasiklerin LM durumudur.

İlk grafik yatırımların faize duyarsız olduğu durumdur. İkincisi ise para talebinin faize sonsuz duyarlı olduğu durumdur. Aynı zamanda Likidite Tuzağındadır.

Maliye Politikası

Başlangıçta E noktasında olan ekonomide genişletici maliye politikası IS eğrisini sağa kaydırırken, başlangıçta ekonominin E* noktasında Y* gelir düzeyine gelmesine neden olur. Artan gelir düzeyinin para talebinin arttırıp  faiz oranını arttırması ve bununda ekonomide yatırım harcamalarını azaltıp ekonomiyi E₁ noktasında Y₁ gelir düzeyine geri getirmesine “cwording out” ya da “dışlama etkisi” denir.

Maliye Politikasının Etkinliği

• LM eğrisi yatıklaştıkça maliye politikası etkinliği artar.
• Is eğrisi dikleştikçe maliye politikasının etkinliği artar IS eğrisi dikleştikçe dışlama etkisi azalır.

Maliye Politikasının Tam Etkin Olduğu Durumlar

İlk grafik likidite tuzağı durumudur. Dışlama etkisi 0 dır. Bundan dolayı tam etkindir.

İkinci grafik ise yatırımların faize duyarsız olması durumudur. Dışlama etkisi sıfırdır.

Maliye Politikasının Etkisiz Olması

Para talebinin faize duyarsız olması durumu (tam dışlama); LM eğrisinin dik olduğu durumda (Klasik LM) Kamu harcamalarında meydana gelecek artışın gelir düzeyini arttırırken artan para talebinin faiz oranını arttırması bununda gelir düzeyini başlangıç  seviyesine kadar tekrar azaltmasına tam dışlama/engelleme denir.

Politika Karması

Bir ekonomide gelir düzeyi artışını fazlalaştırmak için para ve maliye politikasının birlikte kullanılmasına politika karması denir. Başlangıçta E noktasında olan ekonomide genişletici maliye politikası dengeyi E₁ noktasına taşırken dışlama etkisi sebebiyle gelir düzeyi Y₁ noktasında kalmıştır. Gelir düzeyini daha fazla arttırmak için genişletici para politikası uygulanarak LM eğrisi sağa kayarken denge E₂ noktasında sağlanmış ve dışlama etkisi giderilmiştir.