Dar anlamda kamu harcaması; klasik iktisadi düşünceye göre temellendirilir.
- Harcamalar kanunla yapılır.
- Toplumsal fayda amacıyla yapılmalıdır.
- Parasaldır.
- Harcama yapma usullerine göre yapılır.
- Ödenek temellidir.
- Fayda-maliyet analizine yer yoktur.
- Miktar içerikten daha önemlidir.
Geniş anlamda kamu harcamaları; Keynesyen iktisadi düşünceye dayanır. Farkları;
- Hizmetin maliyetine giren tüm unsurlar görülür.
- İçerik miktardan daha önemlidir.
Kamu Harcamalarının Özellikleri
- Devlet ve yetkilendirdiği birimler aracılığıyla yapılır
- Kamu harcamaları toplumsal fayda amacıyla yapılır.
- mali, ekonomik ve sosyal niteliklerle harcama yapılabilir.
- Kanunla yapılır.
- Harcama yapma usulüne göre yapılır.
- Parasaldır.
- kamu harcamaları artış eğilimindedir.
- kamu harcamaları üst sınır milli gelirdir.
- Kamu harcamalarında evrensel bir sınır çizilemez.
Harcamaların maliyetini belirleyen unsurlar;
- Yaşanılan alanın büyüklüğü
- Yaşayan insan sayısı
- Girdilerin fiyatları ve miktarları
Kamu Harcamalarının Artış Türleri
- Paranın satın alma gücündeki azalmalar
- Ayni ekonomiden nakdi ekonomiye geçiş
- Bütçe yönetim ve tekniğinin değiştirilmesi
- Kişi başına yapılan harcama sabitken ülke sınırlarının genişlemesi ve nüfusun artması
- Kamulaştırma ve devletleştirme harcamaları
- Askeri nedenler
- Ekonomik nedenler
- Sosyal nedenler
- siyasi nedenler
- Teknolojik nedenler
Kamu Harcamaları Artışına İlişkin Görüşler
1. Adolf Wagner; Devlet faaliyetlerinin sürekli artışı kanunu tezini ortaya sürmüştür. Eğitim, sağlık, adalet alanındaki artışlar kamu harcamalarını arttırmaktadır. Kamu harcamaları milli gelirden daha fazla artmaktadır. Kamu harcamalarının formülü; ΔG/G · Y/ΔY>1. Wagner devlet sosyalizminin kurucusu olarak bilinir.
2. Musgrave Yaklaşımı; savaş ve savunma harcamaları istisna tutulduğunda kamu harcamalarının milli gelire oranı istikrarlıdır.
3. Peakok-Wiseman(Sıçrama tezi): Kamu harcamaları savaş ve benzeri nedenlerle artış sıçrama gösterir. Kamu harcamalarının artması kamu gelirlerinin de artmasına sebep olur.
4. Colin Clark; Vergilerle karşılanan kamu harcamalarının milli gelire oranının %25’i aşmaması gerektiğini savunur.
5. Rostow; büyümeye giden yol kalkınmadan geçtiğini dile getirmiştir. Kalkınmanın beş aşaması
- Geneleksel aşama
- Geçiş aşaması
- kalkış aşaması
- Olgunluk aşaması
- Yoğun kitlesel aşama
6. Boumol-Dengesi Büyüme; Kamu kesimi verimsiz özel kesim verimlidir. Çünkü kamu kesimi emek yoğun, özel kesim ise sermaye yoğun üretim yapmaktadır.
7. Niskanen- Bürokrasi Model; Bürokratların aşırı kamu harcamalarının kamu kaynaklarının aşırı kullanılmasından dolayıdır.
8. O’connor- Marksist bakış açısı; Özel kesimdeki birikmiş sermayenin kamuj sektörüne geçmesi kamu harcamalarını arttırır.
9. H.C. Adams; Wagner gibi kamu harcamalarının artışını kanun gibi görmüştür. Yine Wagner gibi kamu harcamalarının sürekli aratacağının söylemiştir. Farkı; kamu harcamaları ülkeden ülkeye değişmektedir ve Uluslararası anlaşmazlıklar kamu harcamaları artışının bir nedenidir.
10. Solomon Fabrikant; kamu harcamalarının arttığı doğru ise de bunu kanun olarak nitelendirmek zamansızdır.
11. Nitti; Wagnere karşı çıkmıştır. Savaş ve savunma giderleri hariç tutulduğunda kamu giderlerinde gerçek bir artışa rastlanmamaktadır.
Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması
Kurumsal (İdari-organik) Sınıflandırma; harcamayı yapan birimi baz alan sınıflandırmadır. Hiyerarşik sıralama doğrultusunda Türkiye’nin idari teşkilatik yapısını gösterdiğinden organik sınıflandırma olarak da adlandırılır. ödenek temellidir. 4 düzeylidir;
- Anayasal kuruluşlar
- Müsteşarlıklar
- Ana hizmet birimi (genel müdürlükler)
- Destek ve lojistik birimler
Fonksiyonel Sınıflandırma (işlevsel sınıflandırma)
- Harcamayı yapan ekonomik birimlerin sunduğu hizmetleri baz alan sınıflandırmadır.
- Harcamacı birimin sunduğu hizmetlerin maliyetine giren tüm unsurlar görülür.
- Birim maliyet hesabını sağlar
- Toplam maliyetlere ulaşır.
- Tekrarı gerekmeyen hizmetlerin ayıklanmasını sağlar
- İsraf ve savurganlığı önler
- Yöneticileri denetleme imkan tanır.
- Objektiflik artar
- fayda maliyet analizini güçlendirir.
Hizmetler üçe ayrılmaktadır; Genel hizmet, sosyal hizmet, ekonomik hizmetler.
Bilimsel (Ekonomik Sınıflandırma);
Kamu harcamaları, harcamaların üretime ve milli gelire etkileri esas alınarak sınıflandırılır. Kamu harcamaları;
Reel harcamalar, transfer harcamaları; Gerçek harcamalardır. Devletin ekonomiden doğrudan mal ve hizmet aldığı harcamalara reel harcama denir.
Cari harcama; bir dönem için yapılır. Her yıl tekrar eder. Faydası bulunan yılla tekrar eder. dayanıksız sermaye mallarına yöneliktir.
Yatırım Harcaması; Devletin bulunan cari dönemde gerçekleştirip uzun yıllara fayda sağlayan harcamalara cari harcama denir.
- Her yıl tekrar etmez.
- Sermaye birikimini arttıran harcamalardır.
- Faydası uzun yıllara yansır.
- dayanıklı tüketim harcamalarına yapılan harcamalardır.
- Devletin yeni bina alımı bu guruba girer.
Kalkınma Carisi; Bulunulan cari dönemde gerçekleştirilen uzun yıllara da fayda sağlayan insana yönelik harcamaya kalkınma carisi denir.
Social