Miras Hukuku; Miras-Saklı Paylar,İlkeler

Bir gerçek kişini  ölmesi halinde, onun mal varlığının başkalarına geçmesi ile ilgili hukuk dalı miras hukukudur.

A. Mirasçılar;

• Eşi
• Altsoyu
• Evlatlığı
• Anne-babası ile onların altsoyları
• Büyükanne-büyükbabası ile onların altsoyları
• Devlet

Atanmış mirasçılar; Bu kişiler murise yasa gereği otomatik şekilde mirasçı olmamakta, murisin kendi iradesi ile kendisine mirasçı kılınmaktadırlar.

B. Kanuni Mirasçılakta Zümre Yapılanması

1. Zümre mirasçılar; miras bırakanların birinci derece mirasçılar, onun altsoyudur. Murisin çocukları ve torunlarıdır.

2. Zümre Mirasçılar; Miras bırakanın anne-babası ve onların altsoyu ikinci mirasçılar olarak kabul edilir.

3. Zümre mirasçılar; Miras bırakanın büyükanneleri ve büyükbabaları ile onların altsoyundan oluşan zümredir.

Eşin mirasçılığı da yasal mirasçılıktır. Ancak hiçbir zümreye dahil edilmemiştir. Bunun nedeni eşin zümreler üstü bir mirasçılık hakkına sahip olmasıdır. Yani eş her zümre ile beraber mirasçı olabilmektir.

C. Mirasın Paylaşılmasındaki Geçerli İlkeler

• Önceki zümrede herhangi bir mirasçı varsa sonraki zümrelerde bulunan mirasçılar miras alamazlar.
• Altsoy mirasçılığında çocuğun evlilik içinde veya evlilik dışında doğmasının önemi yoktur.
• Her zümre miras zümre başlarına kalır. Başka bir ifadeyle zümre başı veya kök, kendi altsoyunun mirasçılığına engel olur.
• Zümre başlarında birinin muristen önce ölmüş bulunması halinde, ona düşen pay onun altsoyuna kalır.
• Bir zümrede yer alan mirasçı, murise birden çok hattan mirasçılık bağıyla bağlanmakta ise her hattan kendisine düşen miras payını da alabilecektir.

D. Eşin Mirasçılığı ve Kanuni Miras Payları

Eş, murisin geride hangi zümreden mirasçı kalmış olursa olsun mirasçılık sıfatına sahip kabul edilir. Eşin alacağı miras payı hangi zümreyle birlikte mirasçı olduğuna göre değişmektedir. Buna göre;

• Miras bırakanın altsoyu ile yani birinci zümreyle birlikte mirasçı olursa mirasın dört biri eşe, kalanı(3/4) çocukları arasında eşit paylaştırılır.
• Miras bırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa mirasın yarısı eşe, kalanını-baba zümresine paylaştırılır.
• Miras bırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte yani üçüncü zümreyle mirasçı olursa mirasın dörtte üçü eşe, kalanı büyükanne-büyükbaba zümresine kalır.

E. Saklı Paylı Mirasçılar ve Miras Payları

Muris hayattayken kendi mal varlığını dilediği gibi harcayabilir ancak yapacağı bu tasarruflar mirasçılardan bazılarını mağdur duruma düşürmemelidir. İşte bu mantıktan bazılarını mağdur duruma düşürmemelidir. Bu çerçevede saklı paylı mirasçılar murisin;

• Eşi
• Altsoyu
• Anne ve babasıdır.

Eş için,

1. Zümreyle mirasçı olduğunda kendisine düşen miras payının (1/4) tamamı onun saklı payı olarak kabul edilir.
2. Zümreyle mirasçı olduğunda kendisine düşen miras payının (1/2) tamamı onun saklı payı olarak kabul edilmiştir.
3. Zümreyle mirasçı olduğunda ise kendisine düşen miras payının (3/4) dörtte üçü onun saklı payı olarak kabul edilmiştir. Eşin tek başına mirasçı olması durumunda da saklı pay miras payının 3/4’ü olarak düzenlenmiştir.

Çocuklar için; Murisin altsoyunun saklı payı, kendilerine düşen normal miras payı ne ise onun yarısıdır.

Anne-baba İçin; murisin anne ve babasının saklı payı ise kendilerine düşen yasal miras paylarının dörtte biridir.

Ölüme Bağlı Tasarruflar

Vasiyet; Üç farklı şekilde yapılır. Bunlar; resmi şekilde, miras bırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılmasıdır.

Miras Sözleşmesi; İki taraflı bir ölüme tasarruftur. Bu nedenle geçerli olması için resmi vasiyetname şeklinde düzenlemesi gerekir. Sözleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar.

Maddi Açıdan Ölüme Bağlı Tasarruflar

Mirasçı atama; Miras bırakan, mirasın tamamı veya belli bir oranı için bir veya birden çok kişiyi mirasçı atayabilir. Bir kişinin, mirasın tamamını veya belli bir oranını almasını içeren her tasarruf, mirasçı atanması sayılır.

Artmirasçı atama; Mirasım önce A’ya kalsın, şu kadar zaman sonra ise B’ye kalsın şeklinde örneklenebilir.

Yedek mirasçı atama; Miras bırakan, atadığı mirasçının kendisinden önce ölmesi veya mirası reddetmesi halinde onun yerine geçmek üzere bir veya birden çok kişiyi yedek mirasçı olarak atamasıdır.

Vakıf kurma; Miras bırakan, terekesinin tasarruf edilebilir kısmının tamamını veya bir bölümünü özgülemek suretiyle kurabilir.

Mirastan feragat sözleşmesi; Mirastan feragat sözleşmesinin vasiyet yoluyla yapılması mümkün değildir. Ancak miras sözleşmesiyle yapılmalıdır. Feragat sözleşmesi bir karşılık alınarak yapılmışsa onun çocukları da bu durumdan etkilenir. karşılık alınmamışsa sanki o kişi muristen önce ölmüş gibi davranılır.

Mirasçılıktan çıkarma; Aşağıdaki durumlarda miras bırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir.

• Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse
• Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse

Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin alt soyu, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali ve Tenkisi

1. İptal davası

Aşağıdaki sebeplerle ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için dava açılabilir.

• Tasarruf miras bırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa
• Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlanma sonucunda yapılmışsa
• Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlaka aykırı ise
• Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyumadan yapılmışsa

Dava Hakkı; İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.

Hak düşürücü süreler; İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.

2. Tenkis davası; saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarrufların tenkisi dava edebilir. Tenkise tabi kazandırmalar;

• Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna mal varlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi
• Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar
• Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde adet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar
• Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar
• Hayat sigortaları

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

Mirastan yoksunluk;

Aşağıdaki kimseler, mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla herhangi bir hak edinmeleri de söz konusu olamaz;

• Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler
• Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler
• Miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler
• Miras bırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlardır.

Mirastan yoksunluk, yalnız yoksun olanı etkiler. Mirastan yoksun olanın altsoyu, miras bırakandan önce ölen kimsenin altsoyu gibi mirasçı olur.

Mirasın Reddi

Yasal ve atanmış mirasçılar mirası reddedebilir. Ölüm tarihinde miras bırakanın ödemeden aczi açıkça belli veya resmen tespit edilmiş ise miras reddedilmiş sayılır.

Miras üç içinde reddolunabilir. Mirasın reddi, mirasçılar tarafından sulh mahkemesine sözlü veya beyanla yapılır. Reddin kayıtsız ve şartsız yapılması gerekir.

Mirasta Denkleştirme

Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler.

Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse aldığını aynen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir. yapılan kazandırma miras payını aştığı takdirde mirasçı, miras bırakanın bunu kendisine bırakmak istediğini ispat ederse bu fazlalık denkleştirmeye tabi olmaz.

Eğitim ve öğrenimini tamamlamamış olan veya sakatlıkları bulunan çocuklara, paylaşmada hakkaniyete uygun bir ödeme yapılır.

Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler denkleştirmeye tabi değildir. Altsoy hısımlarının evlenmelerinde, alışılmış ölçüler içinde yapılan çeyiz giderleri hakkında denkleştirmeye tabi tutmama arzusunun bulunduğu asıldır.