Arz Nedir? Talep Ne Demek? Piyasa Dengesi Oluşumu

Arz, değişik fiyat düzeylerinde üretilen, üreticilerin üretip satmaya hazır oldukları mal miktarını ifade eder. Talep, bir malın satın alınma isteğidir.

Arz eğrisi neden pozitif eğimlidir? Talep arttıkça fiyat artar fiyatın artması üreticileri üretmeye teşvik ederek arzı artırır. Kısaca, fiyat ile arz edilen miktar arasında doğru yönlü ilişki bulunur. Fiyat artarsa; arz edilen miktar artar. Fiyat, bağımsız değişkendir.

Talep neden negatif eğimlidir? Talep eğrisi, talep edilen miktar ile fiyat arasındaki ters yönlü ilişkiyi gösterir. Yani Fiyatı artınca, talep edilen miktarın azalır. Fiyat azalırsa; tüketiciler fiyatı düşen malı daha fazla tercih eder. Piyasa talebi bireysel talebin yatay toplamından oluşur. Arz, talep ve piyasa dengesini detaylı olarak yazımızın devamında inceleyebilirsiniz.

1. Talep Nedir? Talebi etkileyen Unsurlar -Sağa ve Sola Kaydıran Nedenler?

Talebin tanımını yukarıda yapıldı. Talebi etkileyen unsurlar şu şekildedir; Talep grafiği aşağıda verilmiştir.

Malın fiyatı; fiyat arttıkça tüketiciler daha az miktarda mal talep eder. Fiyat azaldıkça talep miktarı artar. Sadece miktarı etkiler, diğerleri ise talebi etkiler ve paralel kaymasına neden olur.

Parasal gelir; gelir artarsa mala olan talep artar. talep eğrisi sağa paralel olarak kayar. Gelir azalırsa, mala olan talep azalır. Talep eğrisi sola paralel kayar.

Diğer Malların Fiyatı; İkame ya da tamamlayıcı malların fiyatları da etkili olur. Örneğin, A malının ikamesi B malının fiyatı artarsa; tüketiciler A malından daha fazla talep eder. İkame mal, birbirine tıpatıp benzeyen mallardır (Abant ve Erikli su birbirinin ikamesidir). Eğer, A ve B malları tamamlayıcı mallar ise; B malının fiyatının artması A malına olan talebi azaltır. Tamamlayıcı mal, ancak birlikte kullanıldığında fayda sağlayan mallardır (Benzin ve araba gibi). Talep eğrisinde ikame malın fiyatı artarsa; eğri sağa paralel olarak hareket eder. Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa; eğri sola doğru paralel hareket eder.

Zevk ve Tercihler; Zamanla zevk ve tercihler değişebilir. Örneğin, 50 yıl önce daktiloya talep fazla iken; şu an sadece antikacılarda satılmaktadır. Zevk ve tercihler olumlu yönde değişirse; talep eğrisi sağa paralel olarak kayar.

Bekleyişler; Beklentilerde talep üzerinde etkilidir. Örneğin, piyasada doların artacağı beklentisi varsa; dolara olan talep artar.

Nüfus; nüfus arttıkça tüketim artar. Bu da doğal olarak talebi etkiler. Nüfusun artması, talep eğrisini sağa paralel olarak kaydırır.

Önemli not; sadece malın fiyatı talep eğrisi üzerinde harekete neden olur. Gelir, ikame ve tamamlayıcı malların fiyatı, nüfus gibi etkenler eğrinin paralel olarak kaymasına neden olur. Sorularda talep miktarının değişmesi deniliyorsa eğri üzerinde hareket vardır. Talep değişmesi deniliyorsa; eğri paralel hareket etmiştir.

Talep Değişmesi
Talep Eğrisi Grafiği – Sağa ve Sola paralel Kayma
Talep Miktarının Değişmesi Grafik
Talep Eğrisi – Fiyat değişirse eğri üzerinde hareket olur.

Talep fonksiyonu Qd= f(PxM, Ps, Pc, T, Me, N) formülüne eşittir. Fakat, Fiyat dışındaki değişkenler sabit tutulmuştur. Yani Q= f(Pd) dir. Kısacası, iktisatçılar talep doğrusunda fiyat ve miktar arasındaki ilişkiyi inceler.

Q: Talep edilen miktarı gösterir ( Yatay Eksen)

P: Fiyatı gösterir (Dikey Eksen)

Önemli Not: Mikro iktisat sınav sorularında en fazla yanlış yapılan yer eğim hesaplamadır. Öğrenciler ezbere bölme işlemi yaptığı için soru da denklem ters verilirse; eğimin sonucu yanlış çıkar.

Örneğin, şu iki denklemde birincisinde miktar yalnız bırakılmıştır. ikincisinde ise fiyat yalnız bırakılmıştır. Doğal olarak ikisinin eğimleri birbirinden farklıdır. Eğim formülü, Q’nun (miktar) katsayısının P’nin katsayına bölümüdür. (Q/P)

Qd= 20-2P → Eğim:1/2 dir.

Pd= 20-2Q → Eğim: 2 dir.

İlgili yazı: Talep Esnekliği Nedir?

2. Arz Nedir?

Arz, değişik fiyat düzeylerinde üretilen,üretip satmaya hazır oldukları mal miktarını ifade eder. Sembolü, İngilizce arz anlamına gelen supply kelimesinin baş harfi “S”dir. Bir firmanın arzı ile bu arz miktarını etkileyen tüm değişkenler arasındaki ilişkiye arz fonksiyonu denir. Bir malın fiyatıyla, arz edilen miktarının arasında doğru yönlü ilişkiye arz kanunu denir.

Arz Fonksiyonu (denklemi) şu şekildedir;

Qs=a+ bP ⇒ Normal Arz Fonksiyonu

Ps=a+ bQ ⇒ Ters Arz Fonksiyonu

Eğim Formülü: Q’nun katsayısı / P’nin katsayısı

Arz Fonksiyonu Grafik
Arz Fonksiyonu Grafiği

Arz Eğrisinin Sağa ve Sola Paralel Kaydıran Nedenler

Arz Değişmesi Grafik
Arz eğrisini kaydıran sebepler

Vergiler; Vergilerin arması üretimin azalmasına sebep olur. Üretim azaldıkça piyasada fiyatlar yükselir. Eğri, sola yukarı yönlü hareket eder. Örneğin, yukarıdaki grafikte 20 birim malın karşılığı birim başına 8 TL’dir. Vergi konulduktan sonra eğri yukarı sola hareket eder. 20 birim malın karşılığı birim başına 10 TL’yi geçer.

Sübvansiyon; kısaca teşvik demektir. Şirketlerin teşvik alması eğriyi sağa aşağı yönde paralel kaydırır. 20 birim malın teşvik alınmadan önceki fiyatı 8 TL’dir. Teşvik alındıktan sonra 6 TL’nin altına düşer.

Teknolojinin değişmesi; üretim maliyetlerini azaltıp; verimliliği artırdığı için eğri sağa aşağı yöne paralel kayar.

Beklentiler; olumlu beklentiler söz konusu ise üreticiler arzlarını artırır. Eğri, olumlu beklentiler durumunda sağa aşağı yönlü hareket eder.

Hava koşulları; olumsuz hava koşulları üretimi azaltır. Bu da piyasada ürünün kıtlaşması anlamına gelir. Bu durumda eğri sola yukarı hareket eder.

Diğer mal fiyatlarının değişmesi; İkame malın fiyatı artarsa üretici kendi malının arzını artırır. Eğri, sağa aşağı hareket eder. Tamamlayıcı malın fiyatının artması durumunda üretici kendi malının üretimini azaltır. Eğri sola yukarı hareket eder.

Firma sayısının artması; firma sayısının artması üretimi artırır. Eğri sağa aşağı yönde hareket eder.

Girdi fiyatlarının değişmesi; maliyetlerin artması üretimi azaltır. Eğri sağa yukarı hareket eder.

Önemli Not. arz eğrisi üzerinde hareket sadece fiyat değişimlerine bağlıdır. Buna arz miktarının değişmesi denir. Sorularda arzın değişmesi yazıyorsa; paralel olarak hareket ettiğini kasteder.

İlgili yazı: Arz esnekliği nedir?

3. Arz, Talep ve Piyasa Dengesinin Oluşması

Bir malın arz ve talebinin karşılaştığı her türlü ortama piyasa denir. Piyasa dengede olduğu zaman gerçekleşmiş olan fiyata denge fiyatı, bu fiyattan satılan miktara ise denge miktarı adı verilir.

Denge fiyatı talep miktarını arz miktarına eşitleyen ve piyasayı temizleyen fiyattır. Arz edilen miktarın talep edilen miktarı aşan kısmına arz fazlası (fazla); talep edilen miktarın arz edilen miktarı aşan kısmına da talep fazlası (noksanı) denir.

Piyasa Dengesi
Piyasa Dengesi

Piyasa dengesi arz ve talebin eşit olduğu E0 noktasıdır. P0 denge fiyatını Q0 ise denge miktarını gösterir. Eğer fiyat P0 düzeyinin altında olursa talep fazlası meydana gelir. Tüketiciler üreticilerin arz ettiğinden daha fazlasını talep ederler. Eğer fiyatlar P0 düzeyinin üstünde olursa arz fazlası meydana gelir. Üreticiler tüketicilerin talep ettiğinden daha fazlasını arz ederler.

Piyasa Dengesinin Değişmesi

  • Arz sabitken talebin artması denge fiyatının ve miktarının artmasına yol açacaktır. Arz sabitken talep değişince piyasa fiyatında meydana gelen değişmenin düzeyi arz esnekliğine bağlıdır. Talep değişmesinin piyasa fiyatı üzerindeki etkisi, arz esnekliği arttıkça azalır.
  • Arz ve talep aynı yönde ve aynı oranda artarsa denge fiyatı değişmez, denge miktarı artar. Arz ve talep artar ibaresinde ise miktar kesinlikle artarken; fiyatın ne olacağı belirsizdir.
  • Talep sabitken arzın azalması denge fiyatının artmasına ve denge miktarının azalmasına yol açar.
  • Talep sabitken arzın artması denge fiyatın azalmasına ve denge miktarının artmasına yol açar.
  • Arz azalır ve talep aynı oranda artarsa denge miktarı değişmez, ancak fiyat kesinlikle artar.

Arz ve Talep Farklı Alanlarda Ne Anlama Gelir?

Arz kelimesinin bir diğer kullanıldığı alan borsadır. Halka arz etmek nedir? Şirketler sahipleri kaynak bulmak amacıyla şirketlerini halka arz eder. Yatırımcılar da şirketin hisselerini alarak şirkete ortak olur. Bir şirketin borsada hisselerinin alınıp satılmaya başlanmasına halka arz denir.

Arz ve talebin diğer bir kullanım yeri ise resmi yazışmalardır. Dilekçelerde sıklıkla arz ve talep etmek kelimesi geçer. Arz etmek, bir isteği ilgili birime iletmek demektir. Talep etmek, bu isteğin yerine getirilmesini istemektir.

Yazımızda, ekonomide arz talep nedir? Arz ve talep kanunu ne demek? Arz ve talep fonksiyonu nedir? Arz talep grafikleri nasıldır? Piyasa dengesi nasıl oluşur? sorularını cevapladık. Aklınıza takılan bir soru olursa; yorum yaparak bize ulaşabilirsiniz.

47 Yorumlar

  1. Piyasa dengesini değiştiren faktörler nelerdir

  2. Merhaba Piyasa dengesini değiştiren faktörler nelerdir?

  3. çok çok teşekkürler süper bir anlatım

  4. Yaptığınız iş muazzam gerçekten. 600-700 sayfalık kitabı yanımda taşımıyorum artık bir tablet yeterli oluyor. Çok teşekkürler :)

  5. Efsane bir sayfa yapmışsınız, cidden elinize ve emeğinize sağlık. keşke daha önce keşfetme imkanı bulabilseydim.. :)

  6. Arzdaki artma talepteki azalmaya eşit ise denge fiyat ve miktarı nasıl değişir yardımcı olurmusunuz bürde grafik

  7. Kolay gelsin bir sorum olacaktı gerçekten çok önemli yardımcı olabilir misiniz ?
    Eğer arzdaki artma talepteki azalmaya eşitse denge fiyat ve miktar nasıl değişir ( grafik ile de açıklayabilir misiniz )?

  8. Merhaba,Talep edilen miktar ile talep edilen fiyat arasındaki fark nedir?

  9. Merhaba arz az artması ve talebin çok artması durumunu tablolar yardışıyla açıkmayabilirmisiniz

  10. Merhabalar size bir soru sorabilirmiyim? tam rekabet piyasasının koşullarını ve bu piyasasında denge fıyatı ve denge mıktarının nasıl belirlendiğini şekil yardımıyla açıklayınız

  11. Arz ve talebin birlikte azalışı hiç bir yerde yok?

  12. Arz ve talebin birlikte azalışı hiç bir yerde bulamadım lütfen yardım edin

  13. Cok onemli bir odevim var bu sorunun yanitini bekliyorum sizden yardimci olursaniz cok sevirinim.Bir ölçek mısırın fiyatı 5.50 dolardır.mısır piyasasının bu fiyatta dengede olması için sağlanması gereken 3 koşul nedir ?

  14. Varsayalım ki bir ekonomide sadece üç birey, [A, B ve C] bulunmakta ve bunların Q malına olan bireysel
    talep fonksiyonları ile bu malın arz fonksiyonu aşağıdaki denklemler ile temsil edilmektedir. Bu malın özel
    mal sayılması durumunda etkin kaynak tahsisini ve bireylerin tüketimlerini, kamusal mal sayılması halinde
    etkin kaynak tahsisini ve bireylerin ödeme arzularını bulup grafiklerle gösteriniz.
    ?? = 100 − ?? ?? = 120 − ?? ?? = 150 − ?? ? = 50 + 2P
    Yardımcı olur musunuz nasıl çözerim.

  15. Merhaba bir soru soracaktim da
    Arz ve talep dengesinde miktar acikalrmisnz

    • Arz ve talep dengesinde miktar, tüketicinin denge fiyatında almak istediği üreticinin ise denge fiyatta satmak istediğidir. Örnek vermek gerekirse, Üretici 10 liradan 2 kilo patates satmak istediğinde; tüketici 10 liradan 2 kilo patates alıyorsa buradaki 2 kilo denge miktarı gösterir.

  16. Rica etsem bana piyasa dengesini aciklar
    Rmisiniz bir bütün halinde
    Icindeki konular da dahil
    Formül ünü
    Yerel yönetimler öğrencisiyim ve haftaya kadar öğrenmem gerek

  17. talep arttığında denge fiyatı ve denge miktarı ne yönde değişir?

  18. Nüfus azalmasına sebep olan deprem sonucu arz ve talep ilişkisi nasıl olur?

  19. İki tüketicinin yer aldığı bir piyasada 1. ve 2. kişinin bireysel talep fonksiyonları sırasıyla şu şekilde verilmiştir:
    ??=?? −? ve ??=?? −?? . Ayrıca bu piyasa için arz miktarını belirleyen fonksiyonda ??=?? şeklinde ifade edilmiştir.
    Buna göre, piyasa denge fiyatı aşağıdakilerden hangisine eşit olur? (?? ve ?? sırasıyla 1. ve 2. kişinin bireysel talep miktarlarını, P malın fiyatını ve ?? malın piyasa arz miktarını göstermektedir.)

  20. Merhabalar size bir soru sora bilirmiyim?
    Yardımcı olursanız memnun olurum.

    Soru; Adam Smıt’in temel tezi nedir?

  21. Merhabalar size bir soru sorabilirmiyim? Herkesin düşüncesini almak istedim.Ödev araştırması yapıyorum.Talep eğrisinde esnekliğin artması veya azalmasının mark up’a etkisi nedir ?Açıklayabilirmisiniz?

  22. Merhabalar Özçelik’e konular ve sorular çok güzel onu belirtmek isterim ve de bir soru sorabilirmiyim .?Talep eğrisinde esnekliğin artması veya azalmasının mark up’etkisi nedir açıklarmısınız?

  23. Bir piyasa analizinde oluşan talep fazlası veya arz fazlası durumlarını grafik üzerinde göstererek tekrar piyasa dengesine gelinebilmesi icin neler yapilabilr?

  24. Mehmet Ali POYRAZ

    Merhabalar size bir kaç soru sormak istiyorum. Ben ekonomi öğrencisiyim hocamız birkaç soru verdi ama bulmakta zorlanıyorum bize yardımcı olursanız sevinirim.Soru 1 Bazı ülkeler enflasyondan etkilenirken bazı ülkeler neden etkilenmez soru 2 Emek arzı ve emek ile neden çalışmaz sorularım bunlar ilginiz için şimdiden teşekkürler

    • Merhabalar, enflasyon nedenlerini araştırıp, yorumlarsanız cevaba ulaşabilirsiniz. İkinci sorunuzu anlamadım açıkçası, eksik yazılmış sanırım. iyi çalışmalar.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir