Ekonomide Kurumsal ve Yapısal Düzüenlemeler

• 1924 Yılında çıkarılan kanunla ihracata dönük sanayide kullanılan hammaddelere gümrük muafiyeti uygulanmıştır.
• 1924 yılında Cumhuriyet döneminin ilk Türk mali kuruluşu olarak İş Bankası Kurulmuştur.
• 1924 yılında Tütüncüler Bankası kurulmuştur.
• 1925 yılında Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur.
• 1925 yılında İsviçre medeni kanunu kabul edilerek toprağın mülkiyeti konusu yasal temellere oturtulmuştur. 1927 ve 1929 yıllarında çıkarılan kanunlarla devlete ait toprakların bir bölümü topraksız köylülere dağıtılmıştır.
• 1925 yılında aşar vergisi kaldırılmıştır. Hükumet bu gelir kaybını telafi etmek için tüketim vergileri ve arazi vergilerini hayata geçirmiştir.
• 1925 yılında Sanayi ve Ticaret Odaları ile ilgili yasa çıkarılmıştır.
• 1925 yılında şeker fabrikalarının kurulması ile ilgili kanun çıkartılmış ve şeker fabrikalarının kurulması teşvik edilmek istenmiştir. Cumhuriyet döneminde teşvik edilen ilk sektör şeker üretim sektörü olmuştur. İlk şeker fabrikaları 1926 yılında Alpullu ve Uşakta üretime başlamıştır.
• 1926 yılında Kabotaj Kanunu çıkarılmıştır.
• 1926 yılında Devlet İstatistik Umum Müdürlüğü kurulmuştur.
• 1927 yılında nüfus, tarım ve sanayi sayımları yapılmıştır.
• 1927 yılında diğer sanayi sektörlerini teşvik etmek amacıyla 1913 yılında çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu düzenlenerek tekrar yürürlüğe konulmuştur.
• 1929 yılında Gümrük Yasası çıkarılmış ve ithalata daha yüksek spesifik tarifeler uygulanmaya başlanmıştır.
• Devlet gelirlerini arttırabilmek için tütün tekeli millileştirilmiş ve bunu yanı sıra ispirto ve kibıit üretimi ve şeker ithalatı devlet tekeline alınmıştır.
• Demir yollarının millileştirilmesi amacı Kurtuluş Savaşı yıllarında başlamıştır. TBMM’nin 1924 yılında kabul ettiği kanunla birlikte yabancı sermayeli şirketlerin elinde bulunan demir yolu hatlarının satın alınması ve yeni hatlar inşa edilmesi kararı verilmiştir. 1950’li yıllara kadar ulaştırma politikasında demiryolu ilk planda yer almıştır.
• Cumhuriyetin ilk on yılında ilk kez TCMB kuruluş sermayesinde kullanmak üzere Amerikan yatırım kuruluşundan kredi alınmıştır.

EKONOMİK GELİŞMELER

• Türkiye’de 1923 1929 yıllan arasında sabit fiyatlarla GSMH ortalama %10.3 oranında büyümüştür. Bu dönemde yine sabit fiyatlarla ortalama olarak tarım sektörü yıllık %12.9 oranında sanayi sektörü %7.5 oranında hizmet sektörü ise % 8.1 oranında büyümüştür.
• Bu dönemde en hızlı büyüyen sektör tarım sektörü olurken sanayi sektörü beklenen şekilde büyüyememiştir. Bunun en önemli nedenlerinden biri özel sektörün elinde yeterli sermaye birikiminin olmamasıdır.
• Dış ticaret daha çok tarımsal ürünlere dayanmaktadır. Bunun yanında az da olsa madencilik ve sanayi ürünleri ihraç edilirken başta tüketim malları olmak üzere pek çok mal ithal edilmektedir.
• 1929 yılı dahil dış ticarette açıklar gözlenmiştir.
• 1929 yılından itibaren 1950’li yıllara kadar korumacı ve dış ticaret fazlası amaçlayan dış ticaret politikaları benimsenmiştir.
• 1930 1947 yılları arasında dış ticaret bilançosu fazla vermiştir.
• Bu dönemde sağlam para istikrarlı para ilkeleri doğrultusunda sıkı para politikası benimsenirken parasal genişlemeden kaçınılmıştır. Dolayısıyla bu dönemde enflasyonist baskılar yaşanmamıştır.
• Maliye politikası da sağlam para ilkesi doğrultusunda oluşturulmuştur. Bütçe dengesi ile dış ödemeler dengesi arasında sürekli ilişki kurulmuş ve iki denge sürekli gözetilmiştir. Bu bağlamda Cumhuriyet döneminde 1925 yılı hariç 1931 yılına kadar bütçe gelir ve gider dengesi fazla vermiştir.

Tarama Soruları için aşağıdaki linki tıklayınız.

Cumhuriyetin İlk Dönemi Ekonomik Gelişmeler Soruları