Klasik İktisat ve Serbest Dış Ticaret

Uluslararası iktisat teorisinde ilk kapsamlı ve sistematik analiz A. Smith’in 1776 yılında yayınladığı “Ulusların Zenginliği” eseri ile karşımıza çıkmaktadır. Smith’e göre merkantilistlerin iddia ettikleri gibi dünya serveti sabit değildir. Ayrıca üretim süreçlerinde iş bölümü ve uzmanlaşmaya gidilerek verimliliğin arttırılması mümkündür. Bu doğrultuda her iki ülkenin dış ticaretten kazançlı çıkması mümkündür.

Dış ticaret teorisinin varsayımları:

• Dünyada iki ülke ve iki mal vardır. Üretilen mallar homojendir.
• Dış ticarette para kullanılmaz. Malın malla değişimi söz konusudur.
• Dış ticarette taşıma maliyetleri “0” dır.
• Modelde devlet yoktur. Dolayısıyla dış ticareti kısıtlayacak tarife ve benzeri unsurlar yoktur.
• Tüm piyasalarda tam rekabet koşulları geçerlidir. Ekonomi tam istihdamdadır.
• İş gücü ülke içerisinde tam hareketli, ülkeler arasında tam hareketsizdir.
• Teoride maliyeti oluşturan tek unsur emektir.

Emek- Değer Teorisi

Teoriye göre bir malın maliyeti onu üretmek için kullanılan ve homojen kabul edilen emek miktarıyla ölçülür. Buna göre bir malın üretiminde ne kadar az emek kullanılıyor ise o mal diğer mallara göre daha düşük maliyetle üretiliyor demektir. Sermaye biriktirilmiş ve üretim araçlarına dönüştürülmüş emekten başka bir şey değildir.

Mutlak Üstünlükler Teorisi

Mutlak üstünlükler teorisine göre bir ülke hangi malı daha düşük maliyetle gerçekleştiriyor ise o maldan mutlak üstünlüğü sahiptir. Buna serbest dış ticarette ülke mutlak olarak üstün olduğu malı ihraç etmeli, diğer malı ithal etmelidir.

	A Malı	B Malı
Türkiye	40	20
Almanya	20	80

Tabloda her iki ülkenin 1 işçiyle üretebileceği A ve B malı miktarı verilmiştir. Emek – Değer Teorisine göre Türkiye A malında Almanya ise B malında daha düşük maliyetle üretim yapıp mutlak üstünlüğe sahiptir. Bu durumda mutlak üstünlükler teorisine göre Türkiye sadece A malı üretip bunu ihraç ederken B malını Almanya’dan ithal edecektir.

Mutlak üstünlükler teorisine göre dış ticaretten her iki ülkenin kazançlı çıkabilmesi için her ülkenin farklı bir malda mutlak üstünlüğe sahip olması gerekir.

	A Malı	B Malı
X Ülkesi	40	80
Y Ülkesi	10	20

Tabloya göre X ülkesi her iki malda da mutlak üstünlüğe sahiptir. Bu durumda iki ülke için karlı dış ticaret söz konusu değildir.

Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi – D. Ricardo

Ricardo’ya göre bir ülke her 2 malın üretiminde de mutlak üstünlüğe sahip olsa bile karşılıklı dış ticaret söz konusu olabilir. Ricardo’ya göre önemli olan mutlak üstünlük değil üstünlüğün derecesidir.

	Kumaş (1 İşçi)	Şarap (1 İşçi)
İngiltere	80	40
Portekiz	10	20

Tabloya göre İngiltere hem kumaş hem şarap üretiminde mutlak üstünlüğe sahiptir ve A. Smith’e göre karşı dış ticaret söz konusu değildir. Ancak Ricardo’ya göre önemli olan üstünlüğün derecesidir; buna göre İngiltere kumaş üretiminde 8 kat şarap üretiminde ise 2 kat daha üstün durumdadır. Bu durumda İngiltere sadece kumaş üreterek, Portekiz de sadece şarap üreterek serbest dış ticaret yaparlarsa 2 ülke dış ticaretten kazançlı çıkar.

Ricardo’ya göre 2 ülke arasında karlı dış ticaretin söz konusu olabilmesi için 2 ülkenin iç üretim maliyetlerinin yani yurtiçi fiyatlarının birbirinden farklı olması gerekir.

Ricardo Modelinin Eksik Yönleri;

• Model Emek Değer Teorisine dayandığı için maliyeti oluşturan tek unsur emektir. Sermaye, doğal kaynak v girişimci unsuru göz ardı edilmiştir.
• Modelde ülkeler arasındaki iş gücü verimlilik farkları açıklanmamıştır.
• Gerçek yaşamda iş gücü ülke içerisinde tam hareketli değildir.
• Teori tamamen bir arz teorisidir. Talep koşulları göz ardı edilmiştir.
• Teori sabit maliyet ve tam uzmanlaşmaya dayanır.
• Teoride zaman ve değişim unsuru göz ardı edilmiştir. (Statik ve durağan bir modeldir)
• Teoride üretimin aşamalara ayrılması ve daha düşük maliyetli üretim koşulları göz ardı edilmiştir.