Tarife Dışı Araçlar

A-) Miktar Kısıtlamaları

1. İthalat Kotaları

İthal edilen mallara fiziki miktarı üzerine ya da değeri üzerinden belirlenen sınırlamalardır. Kotalar uygulamada genellikle geçici sürelerle yerli endüstriyi korumak ve ödemeler bilançosu açıklarını kapatmak amacıyla kullanılır. Kota türleri şöyledir;

Global Kota: ithal edilen malın miktar ya d değer yönünden sınırlandırılmasıdır.

2. Tahsisli İthalat Kotası

İthal edilen mala uygulanacak kotanın ithalatçı firmalar arasında paylaştırıldığı uygulamadır.

Gümrük tarifesi ve Kota: Tarifenin ve kotanın bir arada kullanıldığı kısıtlama şeklidir.

Kotanın Ekonomik Etkileri
Kotanın Ekonomik Etkileri

Kotanın tarifenin yarattığı ekonomik etkilerinden tek farkı yarattığı kıtlık rantıdır. Kıtlık rantının paylaşımı 3 şekilde olur;

  • Çoğunlukla yurtiçindeki ithalatçı firmalar malın ithalattan sonra malı yüksek fiyatla satarak kıtlık rantını ele geçirir.
  • İthal malı üreten firmanın monopol gücünün olduğu durumda bu malın satış fiyatının arttırarak malı üreten firma kıtlık rantını ele geçirir.
  • Devletin kota koyduğu malın ithalat iznini açık arttırma ile lisans vererek satması durumunda kıtlık rantı devlete kalır.

Gümrük Tarifelerinin ve Kotanın Karşılaştırılması

  • Kotalar tarifelere göre çok daha katı uygulamalardır. Belirlenen sınırın üzerinde ithalata izin vermez.
  • Kota uygulaması karaborsa ve kaçakçılığa eden olabilir.
  • Kota uygulamasında malın iç fiyatında meydana gelecek artışın bir sınır yoktur.
  • Koya uygulaması şeffaf değildir. Belirlenmesi uygulanması ve denetimi zordur.
  • Kota uygulaması önemli bir rant geliri doğurur. Rüşvete ve yolsuzluğa neden olur.
  • Kota uygulaması ithalatı kesin olarak sınırlandırırken tarifede bu söz konusu değildir.
  • Kota ödemeler bilançosu açıklarını hızla azaltacaktır
  • Sermaye çıkışlarının azaltmak için sermaye kotası şeklinde uygulanabilir.

2-) İthalat Yasağı

İthal edilen malın yurtiçine girişinin tamamen yasaklanmasıdır. Uygulama amaçları şöyledir;

  • Önemsiz ve lüks malların ithalatını engelleyip döviz çıkışlarını azaltmak.
  • Yerli endüstriye tam koruma sağlamak.
  • Dış ödeme açıklarını kapatmak.
İthalat Yasağı
İthalat Yasağı

Başlangıçta serbest dış ticaretin olduğu durumda P0 fiyat düzeyinde ithal edilen mal miktarı M1– M4 kadarken ithalata yasak getirilmedi yurtiçi piyasa arz eğrisini dikleştirerek kısa dönemde S1 konumuna gelmesine neden olur. Uzun dönemde yerli firmaların üretim arttırmasıyla dik olan arz eğrisi yatıklaşıp sağa kayacaktır.

İthalat Yasağının Ekonomik Etkileri

  • Koruyucu, tüketimi kısıcı ve gelir etkisi çok büyüktür.
  • Devletin vergi geliri elde etme şansı yok olur.
  • Ekonomiyi dış ticaretten soyutlar ve ihracatı azaltır.

3-) Döviz Kontrolü

Devletin döviz alım satımına sınırlama getirmesi şeklindeki uygulamadır. Gemel amaç ithalatı kısıtlayarak ödemeler bilançosu açıklarını azaltmaktır.

B-) Gönüllü İhracat Kısıtlamaları

1-) Gönüllü İhracat Kısıtlamaları

Gelişmiş ülkelerin kendi endüstrilerini korumak amacıyla gelişmekte olan ülkeler tarafından ihraç edilen ve daha çok emek yoğun mallar üzerine getirdikleri sınırlamalardır.

2-) Görünmez Engeller

Halk sağlığının kamu güvenliğini veya çevreyi korumak amaçla ithal edilen mallara standart ve idari yönergeler getirerek ithalatın sınırlandırılmasıdır.

C-) Sübvansiyonlar

1-) İhracat Sübvansiyonları

Devletin ihracat yapan endüstrilere vergi indirimi uygulaması düşük faizli kredi uygulaması ya da parasal ödemeler vermesi şeklindeki uygulamadır. Sübvansiyon her birim ihracat başına elde edilen karı arttırıcı etki yapar.

İhracat Sübvansiyonları
İhracat Sübvansiyonları

Tüketici Rantı Azalışı: a+b

Üretici Rantı Artışı: a+b+c

Sübvansiyon:  b+c+d

Sosyal maliyet: b+d

2-) İç Piyasaya Dönük Sübvansiyon

Devletin ithal ikameci üretim yapan endüstrileri dış rekabetten korumak için uyguladığı sübvansiyonudur.

İç Piyasaya Dönük Sübvansiyon
İç Piyasaya Dönük Sübvansiyon

İthalat ve İhracat Vergileri

1.  İthalata Fark Giderici Vergi

Yurtiçine ucuz giren ithal malı üzerine yurtiçindeki denge fiyat ile ithal fiyatı arasındaki fark kadar vergi konulmasıdır.

2. İhracat Vergisi

İhraç edilen mallar üzerine konulan vergilerdir. Genellikle gelişmekte olan ülkelerin kullandığı ve vergi geliri elde etmek ihracatı caydırmak, dış ticaret hadlerini iyileştirme amacı güden vergilerdir.

Dış Ticaret Ambargoları: Bir ülkeye dış ticaret yasağının konulmasını yani, o ğlke ile yapılan ihracatın ve ithalatın yasaklanmasını ifade eder.

E. Monopoller ve Karteller

            1. İhracat Monopolleri ve Damping

Damping: ihracatçı büyük bir firmanın malını dış piyasada iç piyasadaki fiyattan daha düşük bir fiyatla satması durumudur. Terside geçerlidir. Ters damping denir.

Damping Türleri:

  • Arada Bir Yapılan Damping: Firmaların aşırı stoklarını eritmek için değişken maliyetlerini karşılayacak şekilde mal sattıkları damping yöntemidir.
  • Yıkıcı Damping: Bir firmanın rakiplerini yok etmek amacıyla uyguladığı dampingdir.
  • Sürekli Damping: üretilen malın miktarını arttırarak ölçek ekonomisini maliyet düşürücü avantajlarından yararlanmak için yapılan dampingdir.

Anti- Damping Vergisi: Dampinge maruz kalan ülkenin yerli endüstriyi korumak için dampingli mala uyguladığı vergidir.

2. Karteller:

Benzer malları üreten firmaların fiyatları belirlemek, üretim miktarlarını kısmak ve piyasayı bölüşmek amacıyla oluşturdukları yapıdır.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir